چکیده: این مقاله، استفاده از سیستم بهایابى برمبناى فعالیت را در شرکتهاى فعال در تجارت الکترونیک پیشنهاد مىکند. استفاده از این سیستم منجر به ردیابى موثرتر هزینههاى سربار در تجارت الکترونیک خواهد شد. در این مقاله براى تشریح فرایند درک، پیادهسازى و اجرا، و تجزیه و تحلیل هزینههاى لازم براى تداوم فعالیت سیستم بهایابى برمبناى فعالیت، از یک مطالعهى موردى درباره شرکتى فعال در زمینه تجارت الکترونیک استفاده شده است که از نوع تجارت بنگاه با مشترى مىباشد. نهایتاً، این مقاله برخى مزیتها از قبیل کنترل هزینه، ارزیابى سودآورى، و کارایى راهبرد شرکت را مورد بررسى قرار مىدهد که این مزیتها نتیجه مستقیم اجراى سیستم بهایابى برمبناى فعالیت است.
واژههاى کلیدى: بهایابى برمبناى فعالیت، کنترل هزینه، سودآورى مشترى، تجارت الکترونیک.
مقدمه
از سال 2000، خوش بینىهایى در خصوص تجارت الکترونیک و اقتصاد نو موسوم به dot-mania ظاهر شده است ولى بیشتر شرکتهاى کوچک و خوش آتیه فعال در تجارت الکترونیک، از تجارت بازماندهاند و برخى از آنها نیز در آستانه ورشکستگى قرار دارند. در برخى موارد، عدم موفقیت آنها مىتواند به دلیل عدم وجود مدل تجارى واقعبینانه باشد، براى مثال مىتوان وابستگى شدید به تبلیغات برخط (on-line) به عنوان منبع اصلى درآمد را ذکر کرد. در سایر موارد، علت عدم موفقیت آنها وجود اختلاف بین درآمدهاى نسبتاً پایین حاصل از فروشهاى برخط و هزینههاى زیاد لازم براى حفظ و تداوم عملیات تجارى روزمره مىباشد.
عده زیادى براین باور بودند که تجارت الکترونیک از اصول تاریخى تجارت، معاف مىباشد. با وجود اینکه تجارت الکترونیک داراى مجموعه بهخصوصى از مفروضات و اصول است، ولى هنوز اصول مربوط به مقابله عایدات و مخارج مورد استفاده قرار مىگیرد. در واقع طرح این موضوع که؛ اقتصاد نو هنوز تحت تاثیر قوانین قدیمى تجارت مىباشد، ایجاب مىکند که راهبردها، مدلهاى تجارى، کارایى سیستم بهایابى شرکتهاى فعال در اقتصاد نو مورد بررسى مجدد قرار گیرد.
وضعیت کنونى شرکتهاى اینترنتى (dot-coms)، این اصل زیربنایى اقتصادى را که؛ "یک سازمان باید درآمدى ثابت و نسبتاً بدون ریسک کسب کند و هزینهها در سطحى پایینتر از درآمدها حفظ شود" را تایید مىکند. شرکتهاى فعال در اقتصاد نو همانند شرکتهاى سنتى، به منظور حفظ حاشیهى کافى بین درآمدها و هزینهها باید از یک سیستم بهایابى قابل اتکا برخوردار باشند. بهایابى برمبناى فعالیت سیستمى است که هم اکنون، در تحت کنترل نگه داشتن هزینهها در شرکتهاى سنتى موفق بوده است. حدوداً در دهه 1980، سیستم بهایابى برمبناى فعالیت بهعنوان جایگزینى براى سیستمهاى بهایابى ناکارآمد و خارج از رده در شرکتهاى تولیدى به کار گرفته مىشد. در طول این دوره زمانى، اکثر مدیران به این نتیجه رسیدند که غالباً ردیابى نامناسب سربار یا هزینههاى غیرمستقیم، آنها را بهسوى اتخاذ تصمیمات نامناسب رهنمون مىسازد زیرا عدم آگاهى از هزینههاى واقعى محصول، باعث شده بود که بر روى مواردى مانند محصولات، بازارها، یا مشتریانى متمرکز شوند که سودآورى خوبى نداشتند.
بهطور کلى مفهوم سودآورى، نتیجه غیرقابل اتکایى بود که از اجراى سیستمهاى بهایابى سنتى به دست مىآمد. سیستم بهایابى برمبناى فعالیت، در مقایسه با سیستمهاى بهایابى سنتى در تعیین سودآورى قابل اتکاتر است زیرا سیستم بهایابى برمبناى فعالیت براى ردیابى هزینههاى سربار به موضوعات هزینه "همچون محصولات، فرایندها، خدمات یا مشتریان" از روش دو مرحلهاى استفاده مىکند.
در مرحله اول، سربار شرکت به فعالیتها تقسیم و در مرحله دوم، هزینه فعالیتها به موضوعات هزینه ردیابى مىشود. به دلیل استفاده از این روش دو مرحلهاى و استفاده از فعالیتها بهعنوان وسیلهاى براى ردیابى هزینهها، سیستم بهایابى برمبناى فعالیت، سیستمهاى بهایابى سنتى را از رده خارج مىکند.
استفاده از اطلاعات فراهم شده توسط سیستم بهایابى برمبناى فعالیت، شرکتها را قادر مىسازد که براى کاهش هزینهها اقدام، سیاستهاى قیمتگذارى را بررسى، فرصتها و زمینههاى بهبود و اصلاح عملکرد را شناسایى و ترکیب سودآورترى از محصول را ایجاد کنند.
در مجموع، خروجى سیستم بهایابى برمبناى فعالیت، مبناى خوبى براى دستیابى به راهبردهاى شرکت مخصوصاً زمانى است که محیط تجارت به صورت روزمره و سریع تغییر مىکند، یا رقباى جدید ظاهر مىشوند و یا تقاضاهاى بالایى از سوى مشتریان مطرح مىشود. با توجه به اینکه این شرایط در خصوص شرکتهاى فعال در اقتصاد نو مصداق دارد، به نظر مىرسد که سیستم بهایابى برمبناى فعالیت، ابزار مدیریتى خوبى براى شرکتهاى فعال در تجارت الکترونیک خواهد بود. به رغم اینکه سیستم بهایابى برمبناى فعالیت یک ابزار مدیریتى بسیار مناسب براى تجارت الکترونیک بهنظر مىرسد، ولى گزارشهاى منتشر شده وسیعى در خصوص استفاده از آن در اقتصاد نو در حال حاضر وجود ندارد. لذا این مقاله ضمن تبیین اهمیت سیستم بهایابى برمبناى فعالیت و تاثیر آن در دنیاى تجارت الکترونیک به موضوع پیادهسازى سیستم بهایابى برمبناى فعالیت نیز پرداخته است.
تجارت الکترونیک
با طرح جهانى شدن اقتصاد و گسترش روزافزون آن و پیوستن جوامع مختلف به این طرح، مرز بین کشورها از میان برداشته شده و تجارت جهانى شده است. در این شرایط، فضاى طبیعى به فضایى مجازى تبدیل گشته و انسانها بدون در نظر گرفتن مکان و زمان با امکانات پیشرفته روز مىتوانند معاملات خود را انجام دهند. لذا تجارت الکترونیکى در این عصر یک ضرورت است.
خرید از طریق اینترنت یک نمونه تجارت الکترونیکى است. بهطور کلى، واژه تجارت الکترونیکى اشاره به معاملات الکترونیکى مىکند که از طریق شبکههاى ارتباطى انجام مىپذیرد. ابتدا، خریدار یا مصرفکننده به جستجوى مغازه مجازى از طریق اینترنت مىپردازد و کالایى را از طریق وب یا پست الکترونیکى سفارش مىدهد و نهایتاً آن را تحویل مىگیرد. بدیهى است که به این ترتیب فرایند خرید کالا به سادگى و سرعت انجام مىپذیرد. صورتحساب نیز به طرق مختلف از جمله بهصورت نقدى، پس از تحویل جنس، واریز وجه به حساب بانکى فروشنده، سفارشهاى پولى پستى و یا از طریق کارت اعتبارى مىتواند پرداخت شود.
تجارت الکترونیک در واقع فرایند خرید و فروش محصولات و خدمات بر روى شبکه اینترنت مىباشد و مىتوان آن رابه چند گروه: تجارت بین بنگاه و مصرفکننده یا مشترى (B2C)، تجارت بین بنگاه و بنگاه (B2B) و تجارت بین مصرفکننده و مصرفکننده (C2C) تقسیم کرد که در این میان فعالیتهاى تجارى عمدتاً در چارچوب (B2B) و (B2C) متمرکز شدهاند. هر چند در آینده فعالیتهاى تجارى (B2A) و (C2A) نیز قابل پیشبینى مىباشند که در ادامه به معرفى هر یک پرداخته شده است.
تجارت بین بنگاه و بنگاه - تعامل بین دو مجموعه تولیدکنندگان خودرو و قطعهسازان باعث کاهش هزینهها، بهبود کیفیت و افزایش سرعت ساخت خودرو مىگردد.
تجارت بین بنگاه و مصرفکننده - تجارت الکترونیکى بین بنگاه و مشترى بسیار متداول است. در حال حاضر، ده گروه اول زمینههاى فروش خدمات و کالا که از طریق اینترنت و بر این اساس انجام مىپذیرند عبارتند از: سختافزار، امور مسافرت، جهانگردى، کتاب، موسیقى، ارسال هدیه و گل ومواد غذایى و نوشیدنى، جواهرات، کالاهاى ورزشى و الکترونیکى، که برخى از آنها نیز در فهرست کالاهاى صادراتى کشورمان قرار دارند.
سیستم بهایابى برمبناى فعالیت
در اواخر دهه هفتاد، کشورهاى صنعتى دنیاى غرب دریافتند که ژاپن به تولیدکننده محصولات داراى کیفیت بالاتر و هزینههاى پایین تبدیل شده است. این عامل باعث شد که آنها نسبت به این تغییرات شگرف در تولید محصولات ژاپنى واکنش نشان دهند و ناگزیر شدند که شیوههاى تولید خود را بهبود بخشند. در نتیجه، در روشهاى کنترل هزینهها به خاطر بقاى خویش در بازار تجدید نظر کردند. آنان دریافته بودند که اتکا به روشها و فنون سنتى حسابدارى صنعتى دیگر نمىتواند نیازهاى صنعت امروزى را برآورده کند و ناگزیرند که در سیستمهاى سنتى حسابدارى بازنگرى کنند. این نیاز مبرم از یک طرف رشد و توسعه دیدگاههاى جدید در زمینه حسابدارى مدیریت و از طرف دیگر، باعث ایجاد تحول در ارائه روشهاى نوین محاسبه بهاى تمام شده گردید.
سیستمهاى بهایابى جدید باید بیش از گذشته بر برآوردها و پیشبینىها تاکید داشته باشند. با توجه اینکه فرآیند تصمیمگیرى اساساً بر واکنش سریع استوار است، این موضوع با زمان دسترسى به اطلاعات واقعى در سیستمهاى سنتى منافات دارد. این نارسائىها و افزایش رقابت جهانى، که به امر دسترسى اطلاعات سریع و به موقع هزینهها اهمیت زیادى بخشیده است، منجر به پیدایش شیوه جدیدى براى بهایابى موسوم به بهایابى برمبناى فعالیت شد. این سیستم، در مقایسه با سیستمهاى بهایابى سنتى به دلیل استفاده از مبناهاى متفاوت، به راحتى قادر به محاسبه و سنجش تاثیر روشهاى نوین در محاسبه بهاى تمام شده محصولات و خدمات مىباشد.
برخلاف روشهاى سنتى بهایابى، سیستم بهایابى برمبناى فعالیت در سیستمهاى تولیدى پیچیده و غیرمعمول نیز کاربرد دارد. در این موارد این سیستم دو نوع هزینه متغیر جدید یعنى هزینههاى مربوط به پیچیدگى و تنوع محصولات را در ساختار هزینههاى محصول در نظر مىگیرد. این ویژگىهاى برتر باعث شده است روز به روز براستفادهکنندگان این سیستم و کاربردهاى گوناگون آن افزوده شود. بهطورى که سازمانهاى امروزى خصوصاً سازمانهاى در سطح جهانى دستیابى به این سیستم و استفاده از توانایىهاى آن را به عنوان یک مزیت برتر براى سازمان خود تلقى مىکنند.
روش پیادهسازى بهایابى برمبناى فعالیت
روش پیادهسازى سیستم بهایابى برمبناى فعالیت در شرکتهاى فعال در تجارت الکترونیک شباهت زیادى به روش بهکار رفته براى پیادهسازى آن در شرکتهاى کوچک تولیدى دارد. این کار مىتواند در 6 مرحله اصلى اجرا شود:
قدم اول) مشخص کردن هدف و ملزومات سیستم
در وهله اول، مدیریت باید در خصوص هدف اصلى سیستم بهایابى مىتواند با هدف کنترل هزینهها، یا ایجاد سیاستهاى قیمتگذارى، یا تعیین میزان موجودىها مورد استفاده قرارگیرد. در هرحال، مدیریت باید در مورد میزان صحت و قابلیت اطمینانى تصمیمگیرى کند که از سیستم بهایابى خود انتظار دارد، انتظار سطح بالایى از صحت و قابلیت اطمینان، نیازمند تلاش و کوشش زیاد و هزینههاى بالاى جمعآورى اطلاعات مىباشد.
قدم دوم) تعیین فعالیتهاى اصلى
در طى این مرحله، فعالیتهاى اصلى (که منجر به هزینههاى سربار مىشوند)، تعیین مىگردند. نمونههایى از این فعالیتها شامل طراحى و نگهدارى سایت اینترنتى، فرایند سفارش، بازاریابى، پشتیبانى تلفنى، جابجایى محصول و ارسال محصول مىباشد. برخى فعالیتهاى اصلى (که بهعنوان وسیلهاى براى ردیابى سربار مورد استفاده قرار مىگیرد) نیز از طریق سطح صحت و قابلیت اطمینان طراحى شده، تعیین مىشوند.
قدم سوم) ردیابى هزینه سربار به فعالیتها با استفاده از ماتریس (وابستگى هزینه - فعالیت)
مخارجى که مىتوان آنها را با یک موضوع مشخص هزینه ارتباط داد با عنوان مستقیم شناخته مىشود و مخارجى که نمىتوان آنها را با یک موضوع مشخص هزینه ارتباط داد با عنوان سربار شناخته مىشود. در طى مرحله سوم، هزینههاى سربار "که سیستم بهایابى برمبناى فعالیت برآن تمرکز دارد" به فعالیتهاى اصلى ردیابى مىشود. براى برقرارى یک ارتباط منظم و روشمند بین فعالیتها و مخارج و تعیین میزان مصرف هزینه سربار براى هر فعالیت مىتوان از ماتریس (وابستگى هزینه - فعالیت) استفاده کرد. (نمونهاى در مورد استفاده از این ماتریس براى ردیابى سربار، در قسمت مثال کاربردى شرح داده شده است) براى کسب اطلاعات اضافى در مورد استفاده از ماتریسها براى ردیابى هزینه، مىتوانید به منابع ذکر شده در منابع و ماخذ مراجعه نمائید.
قدم چهارم) ردیابى سربار به موضوعات هزینه با استفاده از ماتریس (وابستگى فعالیت - محصول)
در مرحله چهارم، هزینههاى سربار از فعالیتها به موضوعات هزینه ردیابى مىشوند. براى برقرارى ارتباطى سیستماتیک بین فعالیتها و موضوعات هزینه و سپس تعیین میزان (نرخ) مصرف موضوع هزینه از هزینه سربار، مىتوان از ماتریس (وابستگى فعالیت - محصول) استفاده کرد.
قدم پنجم) محاسبه بهاى تمام شده براى هر یک از موضوعات هزینه
در این مرحله، بهمنظور محاسبه بهاى تمام شده محصول، هزینههاى مستقیم و هزینههاى سربار هر یک از موضوعات هزینه با هم جمع مىشوند. بهاى تمام شده محصول، برآوردى از مخارج واقعى را در یک بخش از شرکت نشان مىدهد که براى تولید یک موضوع هزینه مصرف شده است.
قدم ششم) استفاده از تجزیه و تحلیل بهایابى برمبناى فعالیت براى اتخاذ تصمیماتراهبردى و انجاماصلاحات و بهسازىها
در وهله اول، بهاى تمام شده محاسبه مىگردد که این بهاى تمام شده مىتواند براى قضاوت در خصوص اتخاذ تصمیمات آگاهانه در مورد قیمتگذارى، شناسایى نمایشگر 1- طبقهبندى مشتریان براساس مدت زمانى که مشترى شرکت بودهاند
یک نظر اضافه کنید
شماره موبایل شما منتشر نخواهد شد.زمینه های مورد نیاز هستند علامت گذاری شده *
امتیاز شما