تلفن اینترنتی سرویسی است که طی سال های اخیر به موازات ارائه دیگر سرویس های اینترنت بسیار سریع جایگاه خود را در بازار ایران تثبیت کرده و هم چنان نیز به لحاظ تعداد مصرف کنندگان رو به گسترش است.

با استفاده از این سرویس می توان تماس های بین المللی را با هزینه مناسب و همانند برقراری ارتباط مستقیم مخابراتی تنها با یک خط تلفن و خرید خدمات از یک سرویس دهنده تلفن اینترنتی برقرار کرد. سوال همیشگی این بوده است که دلیل ارزان تر بودن نرخ مکالمه این گونه تماس ها نسبت به تلفن بین الملل که توسط مخابرات ارائه می شود، چیست؟ برای دست یافتن به پاسخ این سوال، باید با فناوری به کار رفته در تلفن اینترنتی آشنا شویم.به این گونه خدمات و فناوری آن Voice Over IP یا به طور مختصرVOIP گفته می شود که به معنی صوت (صدا) روی خطوط IP است. این فناوری در شبکه های ارتباطی و از جمله اینترنت توسط سیستم های سخت افزاری که VOIP Gateway نامیده می شود، فراهم می شود. شاید معروف ترین ارائه دهنده این تجهیزات هم شرکتCisco باشد.

پروتکل ارتباطی مورد استفاده H۳۲۳ معروف است و نحوه برقراری ارتباط نیز همانند بقیه تماس های IP عموما(TCP/IP) در شبکه های محلی و یا جهانی است. برقراری ارتباط بین VOIP Gateway های مستقر در سرتاسر دنیا که منجر به ارائه جداول مسیرهای اینترنتی (Routing Tables) مربوط به پیش شماره هر کشور می شود، برعهده International Carriers یا به اصطلاح «اپراتورهای بین الملل» است. به لحاظ بستر مورد نیاز ارتباطی خطوط اینترنت فعلی جواب گوی یک بستر با کیفیت و مطمئن برای برقراری ارتباطات نیست.این ارتباط اینترنت توسط مشترک برقرار نمی شود بلکه توسط سرویس دهنده برقرار شده است. این سرویس به طور معمول توسط کارت های اعتباری در اختیار مشترکان قرار می گیرد و توسط هر نوع دستگاه تلفن که سیستم TONE را پشتیبانی می کند قابل دریافت است.

در تلفن های اینترنتی مشترک ضمن برقراری ارتباط با تلفن سرویس دهنده که همان دستگاه VOIP Gateway است بعد از انجام مراحل واردکردن شماره کارت و تایید وجود اعتبار شماره کشور مورد نظر را به سیستم می دهد. سیستم نیز با توجه به میزان اعتبار و نرخ مکالمه آن کشور که به صورت کامل در بانک اطلاعاتی خود دارد، حداکثر میزان مکالمه را تعیین و مشترک را به سمت اپراتور بین الملل خود از طریق خط اینترنت هدایت می کند. برای گستردگی شبکه اپراتورهای بین الملل، به طور معمول این شرکت ها برای پشتیبانی تلفن اینترنتی بیشتر نقاط دنیا خدمات خود را در اختیار یکدیگر قرار می دهند و به صورت اشتراکی فعالیت می کنند.تمامی مسیریابی ها به صورت گسترده و شبیه آن چه در مسیریاب های Data وجود دارد، بر اساس پیش شماره های مختلف تلفن تعریف می شود. تماس مشترک توسط اپراتورهای بین الملل یاCarrier ها به مقصد مربوطه ارسال و در آن جا از مسیر اینترنتی خارج می شود و دوباره روی خطوط مخابراتی کشور مقصد قرار می گیرد و بدین ترتیب ارتباط با مقصد برقرار می شود.

بنابراین به جای استفاده از خطوط مخابراتی، قسمت عمده مسیر ارتباط توسط اینترنت که قیمت آن بسیار پایین تر است صورت می گیرد. تنها در بخش اول یعنی ارتباط مشترک تا سرویس دهنده تلفن اینترنتی خود و بخش آخر یعنی ارتباط سیستم تلفن اینترنتی در شهر مقصد با مشترک مقصد، توسط خطوط مخابراتی انجام می شود که نرخ هر ۲ بخش ارتباط به صورت محلی محاسبه می شود و بدین ترتیب هزینه ها تا در صد بسیار زیادی شکسته می شود. از لحاظ کیفیت نیز چنان چه در طول مسیر اینترنتی پهنای باند تضمینی و پایدار به همراه تاخیر زمانی کم فراهم شود، به سادگی نمی توان بین این سیستم و تلفن مخابراتی تفاوتی قائل شد.

سوالی که هم چنان مطرح است این که با وجود استفاده از چنین فناوری به چه دلیل نرخ مکالمه از طریق خطوط مخابرات به مقصد بعضی کشورها به خصوص کشورهای خلیج فارس رقابتی تر است؟ این سوالی است که همواره مشترکان و استفاده کنندگان از این خدمات از شرکت های سرویس دهنده داشته اند.

۳ دلیل عمده را در این خصوص می توان ذکر کرد:

۱) نرخ تقریبا بالاتر ارتباطات اینترنتی در بعضی از نقاط دنیا

۲) ممنوعیت Termination و ارتباطات تلفن اینترنتی در بعضی کشورها به خصوص کشورهای حوزه خلیج فارس

۳) ارائه یارانه (بعضا غیر منطقی) بر نرخ مکالمه برخی از کشورها توسط مخابرات. برای نمونه می توان به کوبا اشاره کرد؛ کشوری که درصد ارائه یارانه آن توسط شرکت مخابرات برای مشترکان خود بسیار چشمگیر بود؛ این امر باعث شده بود اپراتورهای بین المللی خارجی به جای استفاده از خطوط اینترنتی، تماس های خود به مقصد کوبا را از طریق خطوط تلفن مخابرات ایران عبور دهند و تا ۳۰۰ درصد برابر برای خود سوددهی داشته باشند.

فناوری VOIP دارای پیچیدگی ها و نکات فنی ظریف بسیار زیادی است که وجود نیروهای توانمند و یا استفاده از مشاوران قوی در بدنه مخابراتی کشور را می طلبد.استفاده مهم دیگر در بین شرکت های چند ملیتی و یا راه اندازی سیستم های ارتباطات PBX است که در آن کاربران می توانند صرف نظر از فاصله و موقعیت جغرافیایی، شبکه مجازی تلفن با سیستم شماره گذاری اختصاصی راه اندازی کنند و بدین ترتیب یکی از بزرگ ترین شاخص های هزینه برای شرکت هایی که به صورت Portable فعالیت می کنند و دارای Remote Office های متعدد هستند، به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می کند.