در تمام ادوار تاریخ، پیشرفت های فناوری موجب دگرگون شدن و تکامل جنگ افزارها شده و بر دامنه و ویرانگری جنگ ها افزوده است. اگر به روند پیشرفت جنگ افزارها در قرن گذشته بنگیریم، به پدیده هایی چون ارابه های جنگی، باروت، هواپیماهای جنگی، رادار و بمب های هسته ای برمی خوریم که هر کدام نسبت به نمونه های قبلی، ویرانگرتر و تعیین کننده تر هستند. حال اگر به دگرگونی شگرف کنونی در دنیای فناوری یعنی فناوری اطلاعات و ارتباطات بنگریم، درمی یابیم که جنگ افزارهای برآمده از این انقلاب بی سابقه در سال های اخیر، از جنس و گونه ای دیگر هستند و بسیار خطرناک تر از جنگ افزارهای سنتی عمل می کنند.
فناوری های مدرنی چون رایانه و اینترنت، موجب شده اند تا ارتش های برخوردار از این فناوری ها بتوانند هواپیماهای جنگی بدون سرنشین و کنترل از راه دور را به سرتاسر جهان فرستاده و از آنها برای اجرای عملیات شناسایی، جاسوسی یا حمله به مکان هایی خاص بهره گیرند. با این همه، فناوری های پیشرفته کنونی مانند شمشیر دو لبه عمل می کنند، چرا که جوامع و حتی ارتش ها را در معرض "حملات دیجیتال" و "جنگ های سایبری" (2) قرار می دهند.
تهدیدهای ناشی از احتمال وقوع حملات دیجیتال و جنگ های سایبری، بسیار پیچیده، همه جانبه، غیرقابل پیش بینی و خطرناک هستند. هم اکنون اغلب جوامع مدرن به شدت به اینترنت و سیستم های اطلاعاتی وابسته هستند و اینترنت، همان شاهراهی است که مهاجمان می توانند به آن و از راه آن، حمله کنند و صدمات جبران ناپذیری را به بار آورند.
تصور کنید نیروگاه های برق، پالایشگاه ها، بانک ها، سیستم های کنترل ترافیک شهری و هوایی و سایر بخش های متکی به رایانه و اینترنت، مورد حمله اینترنتی قرار گیرند و از کار بیفتند، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ پاسخ روشن است؛ هزاران نفر کشته خواهند شد و میلیون ها نفر از پیامدهای منفی از کار افتادن این شاهرگ های کلیدی دنیای مدرن، خسارت خواهند دید.
متاسفانه تاکنون قوانین انگشت شماری در ارتباط با کنترل فضای اینترنت و دنیای مجازی در سطح بین المللی به تصویب رسیده است و اگر قانونی در یک کشور در این ارتباط به مرحله اجرا درآمده، تاثیر محدود و کوتاه مدت داشته است، حال آنکه تهدیدها و خطرات مرتبط با حملات سایبری، روز به روز با پیچیده تر شدن سیستم های اطلاعاتی و ارتباطی، گسترده تر و عمیق تر می شوند. بنابراین، اگر کشورهای بزرگ و تاثیرگذار در صفحه بین المللی آستین ها را بالا نزنند و برای تدوین قوانین و مقررات دقیق برای نظارت بر اینترنت و کنترل تهدیدهای سایبری اقدام نکنند، در عمل راه را برای جنگ افروزان اینترنتی و مهاجمان بازگذاشته اند.

جنگی از نوع دیگر

فضای سایبری به پنجمین جبهه برای جنگ پس از زمین، هوا، دریا و فضا تبدیل شده است و جنگ های سایبری، با هدف از کار انداختن یا انهدام شبکه های رایانه ای مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال، می توان با اجرای جنگ سایبری، کاری کرد که در کارگاه ها یا کارخانه های مواد شیمیایی و صنعتی، انفجار رخ دهد، ماهواره های مستقر در فضا از مدار خود خارج شوند و یا سیستم های مالی و اطلاعاتی از کار بیفتند و غیره. به عقیده اغلب کارشناسان رایانه و سیستم های اطلاعاتی، اگر فرد مهاجم علم،زمان و ابزار لازم برای حمله به شبکه های اطلاعاتی و ارتباطی را داشته باشد، می تواند پس از ورود به این شبکه ها،آن را از کار بیندازد و یا تحت کنترل خود درآورد. هکرها و جاسوسان اینترنتی که می توان از آنها به عنوان پیشگامان جنگ های سایبری نام برد، می توانند با نفوذ به سیستم های رایانه ای، تمامی اطلاعات موجود در آنها را به سرقت برده یا از این اطلاعات سوء استفاده کنند؛ بدون این که مورد شناسایی و پیگرد قانونی قرار گیرند.
نمونه هایی ازحملات سایبری در سال 2007 در استونی و در 2008 در گرجستان روی داد (3) که حمله سایبری به گرجستان با حمله ارتش روسیه به این کشور همزمان شده بود؛ و این احتمال را قوت بخشید که عامل اصلی و مجری حمله سایبری به گرجستان، روس ها بوده اند. بررسی های بعدی نشان داد که در هر دو مورد، از رایانه های متعلق به کاربران خانگی در کشورهای مختلف که روحشان هم از چنین حملات خبر نداشته است، سوء استفاده شده است؛ به این ترتیب که هکرها و مهاجمان سایبری ابتدا، با نفوذ به رایانه های این افراد و در اختیار گرفتن کنترل آنها، یک ارتش مخفی از رایانه ها ساخته و به وسیله آن ها به سوژه های مورد نظر خود حمله می کنند. در این میان، انگشت اتهام به سمت چینی ها نشانه رفته است که سابقه چندان خوبی در این زمینه ندارند و د رمواردی چند، نقش آفرینی مستقیم آنها در حملات سایبری محدود کوچک به اثبات رسیده است. در مقابل هستند کسانی که معتقدند عامل اصلی اکثر قریب به اتفاق حملات سایبری، کارشناسان و هکرهای غربی هستند که احتمالا با برخی از دولتمردان و مقامات نظامی این کشورها در ارتباطند و درجهت تحقق منافع آنها گام برمی دارند، به همین دلیل هم هست که تاکنون قوانین ملی، منطقه ای و بین المللی خاصی در ارتباط با راه های مقابله با جنگ های سایبری به تصویب مجامع و دولت ها نرسیده است.
آنچه که بر مخرب و پرخطر بودن "تسلیحات سایبری" می افزاید، پیچیدگی روزافزون و جنبه مخفیانه و سری بودن آنها است. تسلحیات سایبری بی شماری طی سال های اخیر به وجود آمده اند. بدون این که کاربرد و استفاده مشخصی برای آنه ادر نظر گرفته شده باشد و هیچ کس از قدرت و میزان تاثیرگذاری واقعی این تسلیحات آگاه نیست و علاوه بر این، از هر اسلحه سایبری می تواند برای حمله به هر هدفی درهر کشوری حتی کشور محل ساخت آن اسلحه استفاده کرد.
حملات سایبری به گونه ای عجیب، رعد آسا و پیش بینی نشده است و فرصت بسیار اندکی برای نشان دادن واکنش لازم و درست در برابر این حملات از سوی کشورهای مورد تهاجم قرار گرفته وجود دارد.
به همین دلی لاست که بسیاری از کشورها به سرعت در حال تقویت بنیان ها و استحکامات راهبردی خود برای مقابله با جنگ های سایبری هستند. گفته می شود، ایران، دومین ارتش سایبری بزرگ دنیا را در اختیار دارد و به آسانی قادر است هرگونه حمله سایبری را از هر نقطه دنیا مهار کند. کشورهای دیگری چون روسیه، رژیم صهیونیستی و کره شمالی نیز از قدرت های مهم سایبری دنیا به شمار می آیند. با این همه، ایالات متحده می کوشد تا با تقویت توان سایبری خود، هم به حملات سایبری سایر کشورها پاسخ گوید و هم در موقع لزوم، به دشمنان خود حمله سایبری کند. در حال حاضر، ایالات متحده دارای بیشترین تعداد جاسوسان سایبری و "سربازان سایبری" بوده و از آنها برای انجام عملیات دفاعی و تهاجمی سایبری بهره می گیرد. به عقیده بسیاری از کارشناسان، به دلیل وابستگی ارتش این کشور به جاسوسان و سربازان سایبری است که این کشور از تدوین و تصویب بسیاری از قوانین و محدودیت ها علیه هکرها و مهاجمان سایبری جلوگیری کرده است. اما باید دانست که همین هکرها و مهاجمان می توانند بلای جان خود آنها نیز شوند و بسیاری از ارکان حکومتی، امنیتی و اقتصادی این کشور که وابستگی کاملی به سیستم های رایانه ای، اطلاعاتی و ارتباطی دارند را مورد حمله قرار داده و آنها را از کار بیندازند.

چه باید کرد؟

تهدیدها و مخاطرات ناشی از جنگ های سایبری تا بدان حد افزایش یافته است که اغلب دولت ها و سازمان های بین المللی را به تکاپو انداخته تا برای انجام اقدامات فوری در این زمینه گام بردارند. در این میان، سهم کشورهای بزرگ و ثروتمند جهان که جزو قدرت های اصلی در دنیای مجازی و سایبری محسوب می شوند، بیشتر و مهم تر است. از چندی پیش، ایالات متحده و روسیه مذاکراتی در زمینه همکاری های اینترنتی برای مقابله با جنگ های سایبری آغاز کرده اند. سازمان ملل، اتحادیه اروپا و ناتو نیز در حال تهیه و تدوین قوانین بین المللی مختلفی هستند که اعضای این سازمان ها و کشورهای امضاکننده کنوانسیون ژنو را ملزم به رعایت اصول و معیارهای خاصی می کند.
بر این اساس، استفاده از تسلیحات سایبری عیه شهروندان عادی و یا انجام حملات اینترنتی به کشورهای دیگر، بدون اعلام رسمی، به مثابه حملات و جنگ های عادی و با استفاده از توپ و تفنگ و بمب بوده و می بایستی به همان صورت مجازات شوند.
علاوه بر این، دولتمردان و سازمان های بین المللی باید پا را از این هم فراتر نهاده و یک مرکز جهانی برای مقابله با حملات اینترنتی و جنگ های سایبری تاسیس کنند؛ مرکزی که علاوه بر نمایش و افشای تمامی حملات و خرابکاری های اینترنتی نظام مند و برنامه ریزی شده، در صورت لزوم به کمک قربانیان و ‌آسیب دیدگان این حملات شتافته و از گسترش خسارات و پیامدهای مخفی این حملات جلوگیری به عمل آورند.
با این حال، باید به خاطر داشت که اینترنت فقط یک شبکه یا سیستم مشخص و غیرقابل کنترل توسط دولت ها نیست؛ بلکه شبکه ای متشکل از شبکه های غیردولتی و خصوصی نیز هست و به همین دلیل، برای مقابله با حملات سایبری می بایستی از همه کسانی که از فضای مجازی اینترنت، استفاده درست و قانونی می کنند، کمک گرفت و با کمک آنها به مصاف مهاجمان سایبری رفت.