انحراف بزرگ در بخش علمی کشور با خودتحریمی!

زدیک یک هفته پیش، خبری منتشر شد که به شدت ناامید کننده و آزار دهنده بود.

به گزارش «تابناک»، بر پایه این خبر، پایگاه علمی «الزویر» و بنا بر طرح ارایه شده از سوی فرهاد رهبر، رئیس دانشگاه تهران و رأی بیشتر رؤسای دانشگاه‌ها و اعضای بلندپایه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تحریم شد و هیأت ممیزی دانشگاه‌ها در صورت دیدن مقالات علمی در این پایگاه، امتیاز پدیدآورندگان را منفی و صفر قلمداد خواهند کرد.

رئیس دانشگاه تهران (دانشگاه مادر کشور) گفته است: فرستادن مقالات علمی برای چاپ از طرف اساتید ایرانی به ژورنال‌های خارجی، به منزله «ساخت قصر علمی بیگانگان توسط خشت‌های دانشمندان ایرانی است و این بنا با تحریم کردن دانشمندان کشور فرو می‌ریزد».

در این باره، «ناصر انصاری پور»، محقق فوق دکترای مؤسسه تحقیقات سرطانی انگلستان در گفت‌وگو با «تابناک»، چند نکته مهم را یادآوری کرده است:

1.  الزویر (Elsevier) یک ناشر بین‌المللی است که نزدیک دو هزار ژورنال یا مجله علمی را به چاپ می‌رساند که بیشتر این ژورنال‌ها دارای ضریب تأثیر بالایی هستند؛ یعنی به طور تقریبی، از هر شش ژورنال علمی در دنیا، یکی از آنها توسط این ناشر به چاپ می‌رسد.

2. افرادی که کمترین اطلاعی نسبت به چاپ مقاله علمی دارند، می‌دانند که مقالات باید مستقیم به ژورنال مورد نظر فرستاده شود و ناشر (همچون الزویر) هیچ گونه دخالتی در چاپ کردن یا نکردن آن ندارد؛ در نتیجه، تحریم یک ناشر، کاری کاملا غیر منطقی و غیر عقلانی است، چون در این صورت نزدیک دو هزار ژورنال علمی را تحریم کرده ایم.

3. بر پایه آخرین آمار از مؤسسه اطلاعات علمی (ISI)، ایران در سال 2008 از همه مقالات علمی چاپ شده در دنیا، سهمی حدود 1.02 درصد را از آن خود کرده است که در جای خود ستودنی است و به آن خواهم پرداخت؛ بنابراین، بر پایه تحلیل رئیس دانشگاه تهران، در عرصه بین‌المللی، بیگانگان مشغول ساختن 99 درصدی «قصر» ما هستند و ما تنها 1 درصد برای بیگانگان «خشت» تولید کرده‌ایم!

4. گویا، هدف دیگر از این تحریم در نگاه رئیس دانشگاه تهران، گرایش اساتید داخلی به چاپ مقالات خود در ژورنال‌های داخلی باشد. این هدف با این وسیله یعنی تحریم الزویر دست نایافتنی است، چون:

الف) اساتید برای شناساندن خود و ایران در جامعه علمی دنیا که حق مسلم و وظیفه آنهاست، ترجیح می دهند که تحقیقات خود را به ژورنال‌های خارجی بفرستند.

ب) متأسفانه ایران هنوز در بسیاری از رشته‌ها، ژورنال‌هایی صاحب نام و بین‌المللی ندارد که بتوان به آنها رجوع کرد و دست رد بر معادل‌های بیگانه آن زد.

پ) در همه کشورهای دنیا، تحقیقات حساس و نسبتاً محرمانه‌ای هست که به طور منطقی، نتایج آن چاپ شدنی نیست. پس برای مابقی تحقیقات که ویژگی امنیتی ندارند، چاپ کردن نتایج در ژورنال‌های داخلی و خارجی که به راحتی برای همگان قابل دسترس است، یکی است.

ت) محدود کردن فضای علمی کشور به درون ایران؛ یعنی خودتحریمی که دقیقاً خواسته شوم دشمنان این کشور است و این یعنی بازی کردن در پازل بیگانگان معاند.

ث) از افتخارات ما ایرانیان این است که در دوره شکوفایی پس از اسلام، ما تولید و منتشر کننده علوم روز بوده‌ایم و برای نمونه، به تدریس کتاب قانون ابن سینا در دانشگاه‌های اروپایی در قرون گذشته می‌بالیم؛ حال چگونه است که با تحریم کردن بیش از دو هزار ژورنال اثرگذار جهانی به منافع ملی و اعتلای نام ایران اسلامی کمک کرده‌ایم؟!

5. نکته بسیار مهم و به زعم بنده، انحراف بزرگ در اینجاست که رؤسای دانشگاه‌های کشور، فراموش کرده‌اند که یکی از برگ‌های زرین دوره پس از انقلاب اسلامی ایران، تولید علم روزافزون و فزاینده دانشمندان ایرانی است. به اذعان همین بیگانگان، ایران اسلامی رتبه نخست در رشد تولید علم را داراست که بزرگترین مؤلفه آن، شمار مقالات چاپ شده در ژورنال‌های بین المللی است؛ برای نمونه، در سال 2003 سهم تولید علم ایران 0.29 درصد جهان بوده و پس از پنج سال به 1.02 درصد رسیده که به اذعان دوست و دشمن رشدی فوق العاده است.

جالبتر این که به ظاهر مدیران علمی جمهوری اسلامی، هیچ توجهی به آرمان‌ها و سیاست‌های کلی نظام ندارند و سخنان پی‌درپی آیت الله العظمی خامنه‌ای، رهبر حکیم انقلاب اسلامی را ـ که به تازگی در جمع مردم کرمانشاه نیز بیان کرده‌اند ـ نمی‌شنوند که رشد علمی حاصل از تلاش اساتید متعهد در تولید مقالات قوی بین‌المللی را همیشه تأیید و تصدیق کرده و از بزرگترین دستاوردهای انقلاب اسلامی می‌دانند.

6. نکته پایانی هم که به ذهن می‌رسد، این است که آیا در جمع رؤسای دانشگاه‌های کشور و مسئولین وزارت علوم که قاعدتا از نخبگان علمی کشور هستند، کسی نبود که نسبت به این حرکت واکنش جدی نشان دهد؟

گفتنی است، در یک هفته گذشته، شمار فراوانی از دانشجویان، اساتید و پژوهشگران حوزه‌های گوناگون علمی، با رجوع به «تابناک» از بروز این رویداد به شدت گلایه داشته و خواستار بررسی آن شده‌اند، که امیدواریم مسئولان تصمیم‌گیر، دست‌کم پاسخی درخور داشته باشند.