اینترنت با سرعتی باورنکردنی همچنان به رشد خود ادامه می دهد و این پدیده نسبتا" جدید بشریت مورد توجه تمامی افراد و سازمان ها با اهداف مثبت و منفی قرار گرفته است.استفاده از اینترنت برای آگهی های تجاری و بازرگانی از جمله موارد فوق است  . در صورتی که فرآیند پخش آگهی های تجاری با آگاهی و رضایت استفاده کننده اینترنت باشد،نمی توان چندان بر آن خرده گرفت ولی در صورتی که فرآیند فوق بدون آگاهی و یا کسب مجوز کاربران انجام شده و با نصب یک برنامه ناخواسته از سیستم های آنان برای ارسال آگهی های تجاری استفاده شود ، حریم خصوصی کاربران در معرض تهدید قرار گرفته و این موضوع می تواند پیامدهای بمراتب خطرناکتری را بدنبال داشته باشد و آن زمانی است که اینگونه نرم افزارها از محدوده وظایف خود تعدی نموده و اقدام به جمع آوری و ارسال اطلاعات شخصی کاربران ، بدون آگاهی و رضایت آنان می نمایند. ما امروزه شاهد تولد نسل جدیدی از نرم افزارهای جاسوسی می باشیم که از آنان با نام Spyware یاد می گردد . نصب اینگونه نرم افزارهای ناخواسته ،  مسائل متعددی را برای کاربران بدنبال خواهد داشت .

SpyWare چیست ؟
Spyware ، نرم افزاری است که اقدام به جمع آوری اطلاعات شخصی بدون آگاهی و یا اجازه کاربران می نماید. اطلاعات جمع آوری شده می تواند شامل لیست سایت های مشاهده شده توسط کاربر و یا  اطلاعات بمراتب حساس تری نظیر نام و رمز عبور باشد . به این نوع برنامه ها adware نیز گفته می شود . نرم افزارهای فوق پس از نصب بر روی کامپیوتر ،قادر به  ارسال آگهی های تجاری pop-up ، هدایت مرورگر به وب سایت هائی خاص ، ارسال لیست سایت های مشاهده شده توسط کاربر و یا مانیتورینگ عملکرد کاربران در زمان اتصال به اینترنت می باشند. برخی از برنامه های Spyware ، قادر به ردیابی و تشخیص اطلاعات تایپ شده از طریق صفحه کلید نیز می باشند . با توجه به انجام پردازش های اضافی توسط اینگونه نرم افزارها ، سیستم های کاربران کند و کارآئی آنان بطرز محسوسی کاهش خواهد یافت . در صورت دریافت موزیک از طریق برنامه های اشتراک فایل ، بازی های رایگان از سایت های ناامن و یا سایر نرم افزارها از منابع ناشناخته ، شرایط لازم به منظور نصب اینگونه نرم افزارها و در نهایت آلودگی سیستم فراهم می گردد.

نحوه تشخیص Spyware 

علائم زیر می تواند نشاندهنده نصب Spyware بر روی یک کامپیوتر باشد :

• نمایش مستمر پنجره های pop-up آگهی

• هدایت ناخواسته کاربران به وب سایت هائی که هرگز نام آنان در مرورگر تایپ نشده است .

• نصب Toolbars جدید و ناخواسته در مرورگر وب

• تغییر ناگهانی و  غیرمنتظره صفحه اصلی مرورگر  ( home page )

• تغییر موتور جستجوی مرتبط با مرورگر پس از کلیک بر روی دکمه Search همراه مرورگر 
   

• عدم عملکرد صحیح برخی کلیدها در مرورگر ( نظیر کلید Tab زمانی که بر روی فیلدهای یک فرم حرکت می شود )
   

• نمایش تصادفی پیام های خطاء
   

• کاهش ملموس سرعت کامپیوتر در زمان فعال نمودن برنامه ها و یا انجام عملیاتی خاص ( ذخیره فایل ها و ... )
   

• فعال شدن مرورگر و بدنبال آن وب سایت های آگهی بدون انجام عملیاتی خاص توسط کاربر
   

• عدم کارکرد صحیح لینک های همراه یک برنامه 
   

• توقف ناگهانی و غیرمنتظره مرورگر وب
   

• عدم عملکرد صحیح برخی از عناصر سیستم عامل و یا سایر برنامه ها

نحوه پیشگیری از نصب Spyware 

• عدم کلیک بر روی لینک های موجود در پنجره های pop-up . با توجه به این که پنجره های pop-up اغلب محصول و یا نوع خاصی از Spyware می باشند ، کلیک بر روی آنان می تواند باعث نصب یک نرم افزار Spyware گردد . برای بستن این نوع پنجره ها از آیکون "X" در titlebar استفاده گردد ( در مقابل لینک close همراه پنجره ).

• پاسخ منفی به سوالات ناخواسته : در صورت برخورد با جعبه های محاوره ای که درخواست اجرای یک برنامه را  نموده  و یا قصد انجام عملیات خاص دیگری را دارند ،  همواره گزینه NO و یا  Cancel انتخاب گردد.در موارد خاص می توان از  آیکون "X" موجود در titlebar استفاده نمود.

• دقت لازم در خصوص دریافت نرم افزارهای رایگان از اینترنت  : سایت های زیادی اقدام به ارائه Toolbar های سفارشی و یا ویژگی های خاص دیگری می نمایند . تا زمانی که نسبت به ایمن بودن این نوع سایت ها اطمینان حاصل نشده است ، نمی بایست  فایل و یا برنامه ای را از طریق آنان  Download نمود .
   

•  عدم کلیک بر روی لینک های موجود در Email که ادعای ارائه یک نرم افزار Anti-Spyware را دارند . نظیر ویروس های کامپیوتری ، لینک های موجود در نامه های الکترونیکی ممکن است اهداف سودمندی را دنبال ننموده و نصب Spyware بر روی سیستم شما را بدنبال داشته باشند .

علاوه بر موارد فوق و خصوصا" در مواردی که احساس می شود بر روی کامپیوتر Spyware نصب شده است و قصد داشته باشیم عملکرد آن را به حداقل مقدار خود برسانیم می توان عملیات زیر را انجام داد:

• اعمال محدودیت در رابطه با پنجره های Pop-up و کوکی ازطریق تنظیمات برنامه مرورگر  : پنجره های pop-up  توسط نوع خاصی از اسکریپت ها و یا محتویات فعال ( اپلت های جاوا ، کنترل های اکتیوایکس ) ایجاد می گردند . با تنظیم مناسب پارامترهای برنامه مرورگر، می توان محدودیت لازم دراجرای  اسکریپت ها ، اپلت های جاوا ، کنترل های اکتیو ایکس و تعداد پنجره های pop-up را اعمال نمود . عملکرد برخی از کوکی ها مشابه Spyware می باشند ، چراکه از طریق آنان مشخص خواهد شد که شما چه وب سایت هائی را مشاهده نموده اید . با تنظیم پارامترهای برنامه مرورگر می توان محدودیت لازم در خصوص ایجاد کوکی ها را اعمال نمود ( آشنائی با محتویات فعال و کوکی )

نحوه حذف Spyware

• اجرای یک برنامه ضد ویروس و پویش کامل کامپیوتر : برخی از نرم افزارهای آنتی ویروس قادر به یافتن و حدف برنامه های  Spyware می باشند .

• اجرای یک برنامه معتبر که مختص حذف Spyware طراحی شده است . تعداد زیادی از تولیدکنندگان محصولاتی را به منظور شناسائی و حذف برنامه های  Spyware ، ارائه داده اند .
  LavaSoft's Adaware, Webroot's SpySweeper, PestPatrol, Spybot Search and Destroy ، نمونه هائی در این زمینه می باشند .