چکیده
تغییرات‌ محیطی‌ و رقابت‌ روزافزون‌ موسسات، دستیابی‌ به‌ سود موردنظر را برای‌ آن‌ها محدود کرده‌ است. بدین‌لحاظ، تصمیم‌گیری‌ مالی‌ نسبت‌ به‌ گذشته‌ اهمیت‌ بیشتری‌ یافته‌ و مدیران‌ را وادار ساخته‌ تا با بهره‌گیری‌ از تکنیک‌‌های پیشرفته‌ روش‌های جدید کنترل‌ را به‌کارگیرند.

‌این‌ تحقیق‌ سعی‌ در بررسی‌ کاربرد یکی‌ از تکنیک‌‌های پیش‌بینی‌ ورشکستگی‌ (مدل‌ آلتمن) دارد. به‌ دلیل‌ استاندارد و همگون‌ بودن‌ و همچنین‌ دردسترس‌ قرار داشتن‌ صورت‌های مالی‌ شرکت‌های پذیرفته‌ شده‌ در بورس‌ اوراق‌ بهادار تهران، این‌ شرکت‌ها برای‌ آزمون‌ مدل‌ آلتمن‌ در یک‌ دوره‌ چهارساله‌ مورداستفاده‌ قرار گرفته‌اند.

مقدمه‌
‌مهمترین‌ موضوع‌های مطرح‌ شده‌ در زمینه‌ مدیریت‌ مالی، سرمایه‌گذاری‌ و اطمینان‌ به‌ سرمایه‌گذاران‌ برای‌ افراد حقیقی‌ و حقوقی‌ است. در کشور‌های پیشرفته‌ صنعتی، تحقیقات‌ بسیاری‌ درمورد فرایند تصمیم‌ به‌ سرمایه‌گذاری‌ صورت‌ گرفته‌ است. یکی‌ از مسائلی‌ که‌ می‌تواند به‌ نحوه‌ تصمیم‌گیری‌ سرمایه‌گذاری‌ کمک‌ کند. وجود ابزار‌ها و مدل‌های مناسب‌ برای‌ ارزیابی‌ شرایط‌ مالی‌ و وضعیت‌ سازمانهاست، زیرا تا زمانی‌ که‌ شخص‌ سرمایه‌گذار نتواند ارزیابی‌ دقیقی‌ از سرمایه‌گذاری‌ موردنظر خود داشته‌ باشد، انتخاب‌ وی‌ بهینه‌ نخواهد بود. یکی‌ از ابزار‌های مورداستفاده‌ برای‌ تصمیم‌ به‌ سرمایه‌گذاری‌ در یک‌ شرکت، مدل‌های پیش‌بینی‌ ورشکستگی‌ است.

‌ ‌سرمایه‌گذاران‌ همواره‌ می‌خواهند با پیش‌بینی‌ امکان‌ ورشکستگی‌ یک‌ شرکت‌ از ریسک‌ سوخت‌ شدن‌ اصل‌ و فرع‌ سرمایه‌ خود جلوگیری‌ کنند. از این‌رو، آن‌ها درپی‌ روش‌هایی هستند که‌ بتوانند به‌وسیله‌ آن‌ ورشکستگی‌ مالی‌ شرکت‌ها را تخمین‌ بزنند، زیرا در صورت‌ ورشکستگی، قیمت‌ سهام‌ شرکت‌ها به‌ شدت‌ کاهش‌ می‌یابد.

‌ ‌پیش‌بینی‌ ورشکستگی‌ با استفاده‌ از روش‌های مختلفی‌ صورت‌ می‌پذیرد، که‌ از میان‌ روش‌های مزبور، روش‌ تجزیه‌وتحلیل‌ نسبت‌ها و روش‌ تجزیه‌وتحلیل‌ ریسک‌ بازار از اعتبار بیشتری‌ برخوردار است. در روش‌ تجزیه‌وتحلیل‌ ریسک‌ بازار، احتمال‌ وقوع‌ ورشکستگی‌ شرکت‌ ازطریق‌ تغییراتی‌ که‌ در ریسک‌ بازار (مثل‌ واریانس‌ نرخ‌ بازده‌ یک‌ سهم‌ و ریسک‌ سیستماتیک) رخ‌ می‌دهد، تخمین‌ زده‌ می‌شود. در روش‌ تجزیه‌وتحلیل‌ نسبتها، احتمال‌ وقوع‌ ورشکستگی‌ به‌وسیله‌ یک‌ گروه‌ از نسبت‌های مالی‌ که‌ توسط‌ صاحبنظران‌ با هم‌ ترکیب‌ شده‌اند تخمین‌زده‌ می‌شود.

در مدل‌ آلتمن‌ (E.ALTMAN) برای‌ پیش‌بینی‌ وقوع‌ ورشکستگی، از روش‌ تجزیه‌وتحلیل‌ نسبت‌ها استفاده‌ شده‌ است. مدل‌ تشکیل‌ شده‌ از پنج‌ نسبت‌ مالی‌ که‌ به‌ روش‌ تجزیه‌وتحلیل‌ ممیزی، ضریب‌دار شده‌اند و به‌ صورت‌ یک‌ تابع‌ که‌ نسبت‌های مالی‌ به‌عنوان‌ متغیر‌های مستقل‌ آن‌ هستند، به‌اجرا درآمده‌است. هدف‌ اصلی‌ انجام‌ این‌ تحقیق‌ - تعیین‌ میزان‌ کاربرد مدل‌ آلتمن‌ (Z-SCORE) برای‌ بررسی‌ وضعیت‌ ورشکستگی‌ شرکت‌های پذیرفته‌ شده‌ در بورس‌ اوراق‌ بهادار تهران‌ در گروه‌ شرکت‌های صنایع‌ نساجی‌ و ساخت‌ فلزات‌ اساسی، است. همچنین‌ سوال‌ ویژه‌ای‌ برای‌ تجزیه‌وتحلیل‌ و یافتن‌ راه‌حل‌ مناسب‌ انتخاب‌ شده‌ است‌ که‌ عبارتند از: آیا به‌کارگیری‌ مدل‌ آلتمن‌ برای‌ بررسی‌ وضعیت‌ ورشکستگی‌ شرکت‌های پذیرفته‌ شده‌ در بورس‌ اوراق‌ بهادار تهران‌ (شرکت‌های صنایع‌ نساجی‌ و ساخت‌ فلزات‌ اساسی) مناسب‌ است.
در ادامه‌ تحقیق‌ به‌ بیان‌ تعاریف‌ مختلفی‌ از ورشکستگی، پیشینه‌ مطالعات‌ مختلف‌ در زمینه‌ پیش‌بینی‌ ورشکستگی، بیان‌ روش‌ تحقیق‌ و تجزیه‌وتحلیل‌ داده‌‌ها و درانت‌ها به‌ بیان‌ نتایج‌ حاصل‌ از تحقیق‌ پرداخته‌ خواهدشد.

ورشکستگی‌
‌درمتون‌ علمی، از ورشکستگی‌ تعاریف‌ مختلفی‌ شده‌ است. در ادامه‌ به‌ چند تعریف‌ از دیدگاه‌های تجاری‌ و حقوقی‌ اشاره‌ خواهدشد. ورشکستگی، اقدامی‌ قانونی‌ که‌ به‌ موجب‌ آن‌ به‌طورکلی‌ یک‌ بدهکار عاجز از پرداخت‌ بدهی‌ خود به‌ سود طلبکاران‌ ضبط‌ می‌شود.

‌ ‌ورشکستگی‌ هنگامی‌ رخ‌ می‌دهد که‌ بدهی‌های یک‌ شرکت‌ از ارزش‌ دارائی‌های موجود در شرکت‌ تجاوز کند .

‌ ‌ازنظر حقوقی، ورشکستگی‌ عبارت‌ است‌ از این‌ که‌ بدهکار از کل‌ دارایی‌ خود به‌ نفع‌ طلبکار صرف‌نظر کند. ولی‌ هرگاه‌ از ورشکستگی‌ برائت‌ حاصل‌ کند. می‌تواند مجدداً‌ کار خود را آغاز کند.

‌ ‌در بورس‌ اوراق‌ بهادار تهران، ملاک‌ ورشکستگی‌ و خروج‌ شرکت‌ها از بورس، ماده‌‌ی 141 قانون‌ تجارت‌ اصلاحی‌ است. در این‌ ماده‌ آمده‌ است: اگر بر اثر زیان‌های وارده، حداقل‌ نصف‌ سرمایه‌ شرکت‌ از میان‌ برود، هیات‌ مدیره‌ مکلف‌ است‌ بلافاصله‌ مجمع‌ عمومی‌ فوق‌العاده‌ صاحبان‌ سهام‌ را دعوت‌ کند تا موضوع‌ انحلال‌ یا بقاء شرکت، مورد شور و راءی‌ واقع‌ شود. هرگاه‌ مجمع‌ مزبور راءی‌ به‌ انحلال‌ شرکت‌ ندهد، باید درهمان‌ جلسه‌ و با رعایت‌ مقررات‌ ماده‌ 6 این‌ قانون، سرمایه‌ شرکت‌ را به‌ مبلغ‌ سرمایه‌ موجود کاهش‌ دهد.

‌ ‌به‌طورکلی، شرکت‌ها ممکن‌ است‌ به‌ یکی‌ از سه‌ شکل‌ مالی، اقتصادی‌ و حقوقی‌ با شکست‌ مواجه‌ شوند. در شکست‌ مالی، ضعف‌ در ایفای‌ تعهدات‌ در زمان‌ سررسید، وجود حالت‌ تنگنای‌ مالی‌ را نشان‌ می‌دهد معمولاً‌ نشانه‌ تنگنای‌ مالی، فقدان‌ سرمایه‌ در گردش‌ است. فقدان‌ سرمایه‌ در گردش، نشانه‌ای‌ است‌ که‌ خود ناشی‌ از علل‌ دیگری‌ مانند ساختار سرمایه‌ای‌ ضعیف‌ با استقراض‌ جاری‌ بیش‌ از حد، هزینه‌ عملیاتی‌ بالا و امثال‌ این‌ موارد است. معمولاً‌ بین‌ شکست‌ به‌ معنی‌ اقتصادی‌ و شکست‌ مالی‌ و اعتباری‌ فرق‌ گذاشته‌ می‌شود. به‌طورکلی، شکست‌ تجاری‌ همان‌ شکست‌ اقتصادی‌ است، زیرا موسسه‌ نتوانسته‌ است‌ برای‌ سرمایه‌گذاری‌ انجام‌ شده، سودی‌ مشابه‌ آنچه‌ که‌ در جای‌ دیگر قابل‌ دسترسی‌ است‌ را تحصیل‌ کند. شکست‌ ازنظر قانون، عدم‌ توانایی‌ ایفای‌ تعهدات‌ در سررسید نیست. قوانین‌ شکست‌ را این‌طور تعریف‌ می‌کنند که‌ کل‌ دارائی‌ها برای‌ پرداخت‌ کل‌ بدهی‌ها کافی‌ نباشد.

معمولاً‌ دلایل‌ مختلفی‌ باعث‌ بروز ورشکستگی‌ می‌شود. مهمترین‌ دلیل‌ ورشکستگی‌ شرکت‌ها، سوءمدیریت‌ سازمان‌هاست. خطا‌های مدیریتی، هزینه‌ بالا، فعالیت‌ مالی‌ ضعیف، بی‌اثر بودن‌ فعالیت‌های فروش‌ و هزینه‌ تولید بالا، می‌تواند به‌ تن‌هایی یا ترکیبی‌ از آن‌ها هشداری‌ برای‌ ورشکستگی‌ شرکت‌ باشند. فعالیت‌های اقتصادی‌ می‌تواند یکی‌ دیگر از دلایل‌ ورشکستگی‌ شرکت‌ها باشد. رکود اقتصادی، تغییرات‌ نرخ‌ بهره، بالا رفتن‌ تورم، نوسانات‌ قیمت‌ مواداولیه‌ و شرایط‌ اقتصادی‌ بین‌المللی، از دلایل‌ اقتصادی‌ ورشکستگی‌ سازمان‌هاست. تصمیمات‌ دولت، پیشامد‌های طبیعی‌ ناخواسته‌ و مرحله‌ عمر سازمان‌ها نیز از دیگر دلایل‌ بروز ورشکستگی‌ هستند.

می‌دانستید نرم‌افزار حسابداری داده‌های مالی لازم برای محاسبه نسبت‌های آلتمن (مثل سود، بدهی و ارزش بازار) را به صورت خودکار استخراج می‌کند؟

پیشینه‌ٔ تحقیقات‌
اولین‌ تحقیق‌ در زمینه‌ پیش‌بینی‌ ورشکستگی‌ در سال‌ 1900 توسط‌ توماس‌ وودلاک‌ انجام‌ شد. وی‌ یک‌ تجزیه‌وتحلیل‌ کلاسیک‌ در صنعت‌ راه‌آهن‌ انجام‌ داد و نتایج‌ تحقیق‌ خود را در مقاله‌ تحت‌ عنوان‌ «درصد هزینه‌‌های عملیاتی‌ به‌ سود انباشته‌ ناخالص» ارائه‌ کرد. در سال‌ 1911، لارس‌ جامبرلاین‌ در مقاله‌ای‌ تحت‌ عنوان‌ «اصول‌ سرمایه‌گذاری‌ اوراق‌ قرضه» از نسبت‌های به‌دست‌ آمده‌ به‌وسیله‌ وودلاک، نسبت‌های عملکرد را به‌وجود آورد. در سال‌ 1930 تا 1935، آرتور ونیکور و ریموند اسمیت‌ در مطالعات‌ خود تحت عنوان‌ «روش‌های تحلیل‌ در نسبت‌های مالی‌ شرکت‌های ورشکسته» دریافتند که‌ صحیح‌ترین‌ نسبت‌ برای‌ تعیین‌ وضعیت‌ ورشکستگی، نسبت‌ سرمایه‌ در گردش‌ به‌ کل‌ دارایی‌ است. اولین‌ تحقیقاتی‌ که‌ باعث‌ ایجاد مدلی‌ برای‌ پیش‌بینی‌ ورشکستگی‌ شد، تحقیقات‌ ویلیام‌ بیور در سال‌ 1966 بود. بیور یک‌ مجموعه‌ شامل‌ 30 نسبت‌ مالی‌ که‌ به‌نظر وی، بهترین‌ نسبت‌ها برای‌ ارزیابی‌ سلامتی‌ یک‌ شرکت‌ بودند را انتخاب‌ کرد. سپس‌ نسبت‌ها را براساس‌ چگونگی‌ ارزیابی‌ شرکتها، در شش‌ گروه‌ طبقه‌بندی‌ کرد. وی‌ طی‌ تحقیقات‌ خود به‌ این‌ نتیجه‌ رسید که‌ ارزش‌ هر نسبت، در میزان‌ اعتبار طبقه‌بندی‌ شرکت‌ها در گروه‌های شرکت‌های ورشکسته‌ و غیرورشکسته‌ است، و میزان‌ خطای‌ طبقه‌بندی‌ کمتر، نشان‌دهنده‌ ارزش‌ بالای‌ هر نسبت‌ است. طبق‌ این‌ اصل، بیور نسبت‌ را که‌ دارای‌ کمترین‌ نرخ‌ خطای‌ طبقه‌بندی‌ بود را به‌ ترتیب‌ اهمیت‌ به‌ شرح‌ زیر معرفی‌ کرد: جریان‌ نقد به‌ کل‌ دارایی، درآمد خالص‌ به‌ کل‌ دارایی، کل‌ بدهی‌ به‌ کل‌ دارایی، سرمایه‌ در گردش‌ به‌ کل‌ دارایی، نسبت‌ جاری‌ و نسبت‌ فاصله‌ عدم‌ اطمینان.

‌ ‌در سال‌ 1968 آلتمن‌ در پیرو مطالعات‌ بیور، مطالعه‌ خود را برای‌ تهیه‌ مدلی‌ جامع‌ و چند متغیره‌ (برخلاف‌ بیور و دانشمندان‌ قبل‌ که‌ مدل‌هایی تک‌متغیره‌ ارائه‌ کرده‌اند) ادامه‌ داد. آلتمن‌ با انتخاب‌ 22 نسبت‌ مالی‌ و تجزیه‌وتحلیل‌ آن‌ها به‌وسیله‌ روش‌ آماری‌ چند ممیزی، موفق‌ به‌ تهیه‌ تابع‌ Z که‌ از پنج‌ نسبت‌ مالی‌ تشکیل‌ شده‌ بود به‌ عنوان‌ متغیر‌های مستقل‌ و Z به‌عنوان‌ متغیر وابسته‌ شد. نسبت‌های مالی‌ موجود در مدل‌ عبارت‌ بودند از: سرمایه‌ در گردش‌ به‌ کل‌ دارایی، سود انباشته‌ به‌ کل‌ دارایی، درآمد قبل‌ از بهره‌ و مالیات‌ به‌ کل‌ دارایی، ارزش‌ بازاری‌ حقوق‌ صاحبان‌ سهام‌ به‌ کل‌ بدهی‌ و فروش‌ به‌ کل‌ دارایی.

‌ ‌پس‌‌از سال‌ها استفاده‌ از مدل‌ Z به‌وسیله‌‌ی اشخاص‌ و سازمان‌های مختلف، یک‌ سری‌ انتقادات‌ برای‌ مدل‌ مطرح‌ شد. تحلیل‌گران‌ مالی، حسابداران‌ و حتی‌ خود شرکت‌ها، معتقد بودند که‌ مدل‌ تن‌ها برای‌ مؤسسات‌ با ماهیت‌ تجارت‌ عمومی‌ قابل‌ استفاده‌ است. آلتمن‌ در ادامه‌ تحقیقات‌ خود، روی‌ مدل‌ پیش‌بینی‌ ورشکستگی‌ موفق‌ به‌ اصلاح‌ مدل‌ Z و ارائه‌ مدل‌ جدید به‌ نام‌ Z شد. واضح‌ترین‌ اصلاحیه‌ آلتمن‌ جانشین‌ کردن‌ ارزش‌ دفتری‌ سهام‌ به‌ ارزش‌ بازاری‌ آن‌ و سپس‌ تغییر ضرایب‌ و محدودیت‌های ورشکستگی‌ بود. عمده‌ موارد استفاده‌ این‌ دو مدل‌ درمورد شرکت‌های تولیدی‌ بود و این‌ مدل‌ها برای‌ شرکت‌های غیرتولیدی‌ و خدماتی‌ استفاده‌ عمده‌ نداشت. به‌ همین‌ علت‌ آلتمن‌ در ادامه‌ تحقیقات‌ خود موفق‌ به‌ طراحی‌ مدلی‌ به‌ نام‌ Z شد که‌ در این‌ مدل‌ متغیر نسبت‌ فروش‌ به‌ کل‌ دارایی‌ حذف‌ و مدل‌ چهار متغیره‌ مختص‌ شرکت‌های خدماتی‌ و غیرتولیدی‌ ارائه‌ کرد. در سال‌های بعد محققان‌ زیادی‌ روی‌ مدل‌های پیش‌بینی‌ ورشکستگی‌ مطالعه‌ و موفق‌ به‌ طراحی‌ مدل‌های جدیدی‌ شدند که‌ ازجمله‌ آن‌ها می‌توان‌ به‌ مدل‌های اسپرینگات، اوهلسون، فولمر، گریس‌ و شیراتا نام‌ برد.

روش تحقیق
این پژوهش با استفاده از داده‌های استخراج شده از صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است. نسبت‌های مالی مورد نیاز برای مدل آلتمن (Z-Score) محاسبه و سپس با جایگذاری این نسبت‌ها در مدل، امتیاز Z-Score هر شرکت در سال‌های مورد مطالعه تعیین گردید. جامعه آماری تحقیق شامل 41 شرکت از دو صنعت نساجی و ساخت فلزات اساسی در بورس اوراق بهادار تهران است. انتخاب این شرکت‌ها به دلایل زیر صورت گرفت:
1. دسترسی به صورت‌های مالی استاندارد و همگون این شرکت‌ها.
2. تمرکز بر دو صنعتی که طی سال‌های مورد مطالعه (1375 تا 1378) بیشترین نوسانات مالی و موارد ورشکستگی را در مقایسه با سایر صنایع بورس تجربه کرده‌اند.

مدل مورد استفاده: مدل Z-Score آلتمن

مدل آلتمن از ترکیب پنج نسبت مالی به شکل زیر محاسبه می‌شود:

Z = 0.717X1 + 0.847X2 + 3.107X3 + 0.420X4 + 0.998X5Z= 0.717X1+ 0.847X2​ + 3.107X3​+ 0.420X4​ + 0.998X5​

متغیرهای مدل:

• X1X1​ : سرمایه در گردش به کل دارایی‌ها

• X2X2​ : سود انباشته به کل دارایی‌ها

• X3X3​: سود قبل از بهره و مالیات (EBIT) به کل دارایی‌ها

• X4X4​: ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام به کل بدهی‌ها

• X5X5​ : فروش به کل دارایی‌ها

طبقه‌بندی نتایج بر اساس Z-Score:

• Z « 1.2: شرکت در وضعیت ورشکستگی کامل قرار دارد.
  .
• 1.2 ≤ Z « 2.9: شرکت در منطقهٔ خاکستری (بین ورشکستگی و سلامت مالی) است.
  .
• ​Z ≥ 2.9: شرکت در وضعیت سلامت کامل مالی قرار دارد و خطر ورشکستگی بسیار پایین است.

.
توضیحات تکمیلی:

• افق زمانی پژوهش: داده‌های مالی شرکت‌ها طی یک دوره چهارساله (1375 تا 1378) جمع‌آوری و تحلیل شدند.
  .
• علت انتخاب مدل آلتمن: این مدل به دلیل سادگی، دقت بالا در پیش‌بینی ورشکستگی و انطباق با ساختار مالی شرکت‌های تولیدی انتخاب شد.
  .
• ​محدودیت‌ها: تفاوت‌های احتمالی در استانداردهای حسابداری یا شرایط خاص اقتصادی ایران نسبت به داده‌های اولیه مدل آلتمن.

.
نکته: ضرایب مدل و مرزهای طبقه‌بندی (1.2 و 2.9) بر اساس نسخه اصلی مدل آلتمن برای شرکت‌های تولیدی تنظیم شده است. برای اطمینان از دقت نتایج، پیشنهاد می‌شود تطابق این ضرایب با شرایط خاص بازار ایران نیز بررسی شود.

با اتصال نرم‌افزار حسابداری به مدل Z-Score، می‌توانید احتمال ورشکستگی سازمان را در لحظه و بر اساس آخرین تراکنش‌ها تحلیل کنید.​

تجزیه‌وتحلیل‌ داده‌‌ها
با استخراج‌ مقادیر متغیر‌ها و محاسبه‌‌ٔمقدار Z در دو صنعت‌ نساجی‌ و ساخت‌ فلزات‌ اساسی، میزان‌ خطای‌ نوع‌ اول‌ (شرکت‌ ورشکسته‌ است‌ ولی‌ آن‌ غیرورشکسته‌ پیش‌بینی‌ می‌شود) و خطای‌ نوع‌ دوم‌ (شرکت‌ غیرورشکسته‌ است‌ ولی‌ آن‌ ورشکسته‌ پیش‌بینی‌ می‌گردد) مشخص‌ می‌شود.

‌ ‌باتوجه‌ به‌ نمودار‌های تحقیق‌ مشاهده‌ می‌شود که‌ از میان‌ 41 شرکت‌ مورد بررسی، 16 شرکت: ایران‌ برک، بافت‌ آزادی، ریسمانریسی‌ سمنان، ریسندگی‌ و بافندگی‌ ری، مخمل‌ و ابریشم‌ کاشان، نساجی‌ غرب، نساجی‌ مازندران، وطن‌ اصفهان، نساجی‌ بروجرد، ریسندگی‌ و بافندگی‌ کاشان، نساجی‌ خوی، آلومتک، آلومینیم‌ ایران، ابزار مهدی، صنایع‌ فلزی‌ ایران‌ و نورد و لوله‌ اهواز، طبق‌ نتایج‌ حاصل‌ از مدل‌ در وضعیت‌ ورشکستگی‌ کامل‌ قرار دارند. ازبین‌ این‌ شرکت‌ها، 12 شرکت‌ طی‌ دوره‌ موردمطالعه‌ از بورس‌ خارج‌ شده‌ و 3 شرکت‌ نساجی‌ مازندران، نساجی‌ خوی، ابزار مهدی‌ تاکنون‌ از بورس‌ خارج‌ نشده‌ و شرکت‌ نساجی‌ بروجرد در سال‌ 1378 در وضعیت‌ ورشکستگی‌ قرار گرفت‌ و در سال‌ 1379 از تابلوی‌ بورس‌ خارج‌ شد. همچنین‌ از بین‌ 25 شرکتی‌ که‌ مدل‌ آن‌ها را در وضعیت‌ مابین‌ ورشکستگی، غیرورشکستگی‌ و سلامت‌ کامل‌ پیش‌بینی‌ کرده‌ است، دو شرکت‌ صنعتی‌ ملایر و آلومینیوم‌ ایران‌ طی‌ دوره‌ موردمطالعه‌ از تابلوی‌ بورس‌ خارج‌ شده‌اند.

اتصال نرم‌افزار حسابداری به سیستم شما، تحلیل‌های پیچیده مالی را به فرآیندی ساده و سریع تبدیل می‌کند تا تصمیمات بهتری بگیرید!

نتیجه‌گیری‌
دراین‌ پژوهش، مدل‌ آلتمن‌(Z-SCORE) در دو گروه‌ از شرکت‌های ورشکسته‌ و غیرورشکسته‌ موردبررسی‌ قرار گرفته‌ تا میزان‌ خطای‌ نوع‌ اول‌ و دوم‌ آن‌ مشخص‌ شود.

‌ ‌گروه‌ ورشکسته‌ که‌ شامل‌ 16 شرکت‌ است، نتایج‌ پیش‌بینی‌‌های مدل‌ آلتمن، در مورد 12 شرکت‌ صحیح‌ و 3 شرکت‌ که‌ طبق‌ پیش‌بینی‌ مدل‌ باید طی‌ دوره‌ مطالعه‌ از بورس‌ خارج‌ می‌شدند، از بورس‌ خارج‌ نشده‌ و همچنان‌ خرید و فروش‌ سهام‌ آن‌ها در بورس‌ ادامه‌ دارد. با این‌ نتیجه‌گیری، مدل‌ آلتمن‌ با 81 درصد اطمینان‌ وضعیت‌ ورشکستگی‌ شرکت‌ها را قبل‌ از ورشکستگی‌ درست‌ پیش‌بینی‌ کرده‌ است. درضمن‌ خطای‌ نوع‌ دوم‌ درمورد شرکت‌های ورشکسته، حدود 19 درصد بوده‌ است‌ که‌ نشان‌دهنده‌ این‌ است‌ که‌ مدل‌ در 19 درصد موارد، شرکت‌هایی را که‌ ورشکسته‌ نیستند ورشکسته‌ پیش‌بینی‌ کرده‌ است. در این‌ رابطه، آلتمن‌ در آزمون‌ مدل‌ خود روی‌ شرکت‌های ورشکسته‌ آمریکا، به‌ این‌ نتیجه‌ می‌رسد که‌ مدل‌ در حدود 90 درصد موارد توانسته‌ شرکت‌های ورشکسته‌ را قبل‌ از ورشکستگی‌ درست‌ پیش‌بینی‌ کند و خطای‌ نوع‌ دوم‌ او در این‌ تحقیق‌ حدود 10 درصد بوده‌ است.

‌ ‌درگروه‌ شرکت‌های غیرورشکسته‌ که‌ شامل‌ 25 شرکت‌ است، پیش‌بینی‌ مدل‌ در 23 مورد صحیح‌ بوده‌ و تن‌ها در 2 مورد که‌ مدل‌ پیش‌بینی‌ می‌کرد، آن‌ها از بورس‌ خارج‌ نخواهندشد، از تابلوی‌ بورس‌ خارج‌ شده‌اند. با این‌ نتیجه‌گیری، مدل‌ آلتمن‌ با 92 درصد اطمینان، وضعیت‌ عدم‌ ورشکستگی‌ شرکت‌ها را طی‌ دوره‌ مورد مطالعه، درست‌ پیش‌بینی‌ کرده‌ است. همچنین‌ خطای‌ نوع‌ اول‌ درمورد این‌ شرکت‌ها حدود 8 درصد بوده‌ که‌ نشان‌دهنده‌ این‌ است‌ که‌ مدل‌ در 8 درصد موارد، شرکت‌هایی را که‌ فعال‌ نیستند را غیرورشکسته‌ پیش‌بینی‌ نموده‌ است. در این‌ رابطه، آلتمن‌ در آزمونی‌ دیگر، مدل‌ را روی‌ شرکت‌های فعال‌ در ایالات‌ متحده‌ آمریکا موردآزمون‌ قرار داد و به‌ این‌ نتیجه‌ رسید که‌ مدل‌ در 97 درصد موارد توانسته‌ است، شرکت‌های غیرورشکسته‌ را صحیح‌ پیش‌بینی‌ کند. در ضمن‌ خطای‌ نوع‌ اول‌ در این‌ تحقیق‌ حدود 3 درصد بوده‌ است.

منابع
- بورس‌ اوراق‌ بهادار تهران، (1380)، صورت‌های مالی‌ شرکت‌های پذیرفته‌ شده‌ در بورس‌ اوراق‌ بهادار تهران‌ طی‌ سال‌های 29/12/1375 الی‌ 29/12/1378، تهران: انتشارات‌ بورس‌ اوراق‌ بهادار تهران.

- بورس‌ اوراق‌ بهادار تهران، (شهریور 1379). گرازش‌ هفتگی‌ بورس. سال‌ دهم، شماره‌ 23، ص‌ 37. تهران: انتشارات‌ سازمان‌ بورس‌ اوراق‌ بهادار تهران.

- پارسائیان، علی‌ و جهانخانی، علی‌ (1376). مدیریت‌ سرمایه‌گذاری‌ و ارزیابی‌ اوراق‌ بهادار (چال‌ اول)، تهران: انتشارات‌ دانشکده‌ مدیریت‌ دانشگاه‌ تهران.

- پی‌نوو، ریموند، (1376). مدیریت‌ مالی; ترجمه‌ علی‌ جهانخانی‌ و علی‌ پارسائیان، جلد اول‌ (چاپ‌ سوم)، تهران: انتشارات‌ سمت.

- فراهانی، قائم‌مقام، (1368)، حقوق‌ و تجارت، ورشکستگی‌ و تصفیه‌ (جلد اول)، تهران: انتشارات‌ دانشگاه‌ تهران.

- فرهنگ، منوچهر، (1374)، فرهنگ‌ علوم‌ اقتصادی‌ (چاپ‌ هفتم)، تهران: انتشارات‌ نشر البرز.

- منصور، جهانگیر، (1377)، قانون‌ تجارت‌ (جلد اول)، تهران: انتشارات‌ نشر دیدار.

- ولفنیگ، ولدن، (1354)، تهیه‌ و اداره‌ امور مالی‌ موسسات‌ تجاری; ترجمه‌ علی‌ رشیدی‌ (چاپ‌ اول)، تهران: انتشارات‌ موسسه‌ اموربانکی.

منابع‌ انگلیسی
- ALTMAN, E.(1968). FINANCIAL RATIOS, DISCRIMINANT ANALYSIS AND THE- PREDICTION OF CORPORATE BANKRUPTCY ]COMPUTER PROGRAM]. ).AVAILABLE AT (www.stern.nyu.edu/n ealtman).

- ALTMAN, E. HALDEMAN, R.& NARAYANAN, P.(1977). ZETA ANALYSIS: ANEW MODEL TO IDENTIFY BANKRUPTCY RISK OF CORPORATIONS [COMPUTER PROGRAM] AVAILABLE AT (www.stern.nyu.edu/n ealtman).

- GITMAN, LJ. (1996). PRINCIPLE OF MANAGERIAL FINANCE (7 RD ED). NEW- YORK: HARPER COLLINS COLLEGE.

- GRICE, J.S. (1998). CALSSIFIDCATION AND PREDICTIVE ACCURACIES FOR- BANKRUPTCY PREDICTION MODELS: A SENSITIVITY ANALYSIS [COMPUTER PROGRAM]. AVAILABLE AT (www.troyest.edu/html/cbes/html/re[view]/ reviwdoc 16.html).

- RANNCE, R.(1999). THE APPLICATION OF ALTMANS REVISED FOUR- VARIABLE Z-SCORE BANKRUPTCY PREDICTION MODEL FOR RETAIL FIRMS. AVAILABLE AT (www. lib.umi.com/disserations/fullcit/.9938887(